استفاده از تیونر برای کوک سنتور 1

می دانیم بنا بر قابلیت این ساز (و البته اکثر سازها) مدت زمانی که این ساز کاملا کوک می ماند با نظر به مطالب فوق الذکر مدت کمی است ومعمولادر طی مدت دو ، سه یا چهار روز ۲۰ الی ۵۰ در صدِ کوک سنتور خالی می شود ( البته کیفیت سنتور نیز در زمان و درصدِ بالا تأثیر مستقیم دارد ولی از آنجائیکه ۹۰ درصدِ هنرجویان از سنتور مشقی استفاده می کنند با این فرض ماندگاریِ کوکِ سنتور به حداقل زمان ممکن کاهش پیدا می کند)با احتساب این امر نتیجتا در مدت آن یک ماه هنرجو تنها فقط چند روز با سنتور کوک شده تمرین می کند و مابقی تمرینات او همه با ساز ناکوک انجام می پذیرد. با توجه به مطالب فوق بی دلیل نیست که گوشِ هنرجویانِ سنتور به مراتب دیرتر از هنرجویانِ سازهای دیگر پرورش می یابد و تا مدتهایِ مدید قادر نخواهند بود صدایِ اصلی و دقیقِ نتها را تشخیص دهند.

کم نیستند هنرجویانِ سنتوری که بعد از گذشتِ ۵ ، ۶ ، یا ۷ سال هنوز قابلیت کوکِ صحیح و دقیقِ سازِ خود را ندارند مگر عده ای قلیل که با پشتکار و علاقه سعی می کنند در همان سالهایِ اولیه مشکلِ خود را با کوکِ ساز تا اندازه ای حل کنند.

تنها دلیلی که هنرجویان سنتور از دستگاه شور شروع به آموختن می کنند و اغلب تا چند سال در همان کوک باقی می مانند مشکلات کوک این ساز برای تغییر از دستگاهی به دستگاهی دیگر برای نواختن آهنگهای متنوع دیگر می باشد. البته انتخاب دستگاه شور که وسیع ترین دستگاه ایرانی است با توجه به این محدودیت درست به نظر می رسد.

این یکنواختی گاهی باعث خستگی استاد و گاه شاگرد می شود و در بعضی موارد باعث سوء تفاهم از جانب شاگردان می شود که فکر می کنند بسیاری از آهنگها را نمی توان با سنتور اجرا کرد یا برای نواختن آهنگهای جدید باید از خوانِ کوکِ سنتور عبور کنند و حتا در صورت موفقیت دیگر قادر نخواهند بود قطعات و آموخته های قبلی خود را مرور کنند یا باید بپذیرند که دائما باید دست به کلید (وسیله کوک سنتور) و آماده ی کوک ساز باشند تا آن قطعه ای که می خواهند بنوازند.

در غیر این صورت این تصور پیش می آید که برای هر بار کوک در دستگاه جدید باید ساز خود را به کلاس برده تا استاد آنرا کوک کند. شاید از همین جا فکر داشتن سنتورِ دیگری به عنوان سنتور دوم و تحمل بار هزینه ی اضافی برای خرید آن به ذهنِ هنرجویان خطور کند. به طور یقین عاقلانه تر آن است که سنتور دوم به مراتب باید بهتر از اولی باشد و متعاقب آن کنار گذاشتن هزینه ای چند برابر دفعه ی اول جهت تهیه ی ساز دوم را می طلبد.

گمان اینکه هر هنرجویِ سنتور باید حداقل دو ساز داشته باشد تا بتواند آهنگهای متنوعتری را درس بگیرد و بنوازد ممکن است دلیل بر کناره گیری زود هنگام شاگردان از ادامه ی تعلیم این ساز گردد. مجموعه ی این عوامل می تواند موجب ایجاد یک تأثیر نامطلوب و منفی روی روحیه ی هنرجویان را داشته باشد.چند راه برای حل این مسئله تا حد قابل قبولی وجود دارد.

۲- توصیه ی معلم به شنیدن آثار موسیقیِ مربوط که باعث تقویت گوش هنرجو می شود. این امر که البته بهترین روش به نظر می رسد نیز مدت زمانِ زیادی طول خواهد کشید تا گوش هنرجو پرورش یابد و تا آن زمان به علت مشکلاتی که در بالا ذکر شد مدتها باید با ساز ناکوک تمرین کند (که این خود موجب تأخیر در پرورش گوش او میشود) تا زمانی که مهارت کوک را از طریقِ شنیداری حاصل کند.

۳- استفاده از تیونر برای کوک سنتور: عقیده بر این است که مقامها و فواصلِ موسیقیِ ایرانی را بر مبنای تشخیص گوش می توان دقیق شناخت و کوک کرد و دستگاه های کوک موجود (تیونر) قادر نیستند که فواصل دقیق کوکهای گامهای ایرانی را بدهند.

✓ من نیز با این عقیده کاملا موافقم اما به چند دلیل استفاده از تیونر را برای کوک سنتور پیشنهاد میکنم:

۱- درست است که گرفتن فواصل دقیق گامهای ایرانی با تیونر امکان پذیر نیست ولی به این علت، درست به نظر نمی رسد که شاگرد را با سنتورِ ناکوک تا چند سال رها کرده به این بهانه که تیونر فاصله های دقیق را برای کوک به او نمی دهد و باید سالها بگذرد تا گوش هنرجو به طور نسبی یا کامل پرورش یافته تا قابلیت انجام کوک را پیدا کند.

۲- همین امر که هنرجو چندین سال با ساز ناکوک تمرین می کند این خود عاملی است که پرورش گوش او را نه تنها عقب می اندازد بلکه از آنجائیکه چندین سال اصوات نادرست شنیده گوش او دچار ناهنجاری می شود به طوریکه اصلاح این خطا خود زمان قابل توجهی را می طلبد.

۳- مسئله ی دیگر زمان است. شاید قدیمتر وقت و فکر مردم آزادتر بوده به طوریکه می توانستند روزی چند ساعت به تمرین کوک و موارد مربوط بپردازند. امروز با توجه به محدودیت زمان، از چند هزار هنرجو یک نفر فرصت دارد تا روزی چند ساعت فقط به کوک اختصاص دهد؟ بنابراین جهت از دست ندادن زمان، تیونر می تواند صرف زمان برای کوک را به حداقل برساند ضمن اینکه بهره وری آن نیز قابل قبول می باشد.

۴- وقتی هنرجو سالها با سازی که حداقل ۹۰ درصد آن کوک بوده تمرین کرده گوش او حدالامکان از ناهنجاری های صوتی به دور بوده و بعدها می تواند با شنیدن آثار موسیقی مراجعِ کوک، فاصله های درست موسیقی ایرانی را فرا گیرد و رفته رفته می تواند با تکیه به گوش خود، سازش را کوک نماید.