استفاده از تیونر برای کوک سنتور 2
✓ استفاده از تیونر برای کوک سنتور 2
نتها به زبان لاتین عبارتند از : دو C – ر D – می E – فا F – سل G – لا A – سی B برای کوک سنتور با تیونر به چند علامت نیاز دارید:
بکار : محل اصلی نُت
بِمُل: نیم پرده (۲/۱) پائین تر از جای اصلی
کُرُن: ربع (۴/۱) پرده پائین تر از جای اصلی
دیِز: نیم پرده بالاتر از جای اصلی نت
با عرض پوزش شکل این علامات را نتوانستم بنویسم و کنار آنها بگذارم خواهشمندم برای دیدن و آشنا شدن با شکل این علامات به کتاب “دستور سنتور، استاد فرامرز پایور ” مراجعه کنید. ذکر کاربرد این علامات جهت آگاهی از کارکرد آنها بوده اما شما برای کوک احتیاجی به دانستن آنها ندارید بلکه کاملاً مطابقِ روش زیر عمل نمائید.
✓ تنظیم تیونر
قدیمتر برای کوک نیاز به تهیه دستگاه تیونر بود اما حالا تیونر به عنوان یک اپلیکشین قابل نصب روی هر موبایلی هست.
۱-میزانِ هرتز (Hz) تیونر ها قابل تنظیم هستند معمولاً در محدوده ی ۴۳۵ تا ۴۴۵. تیونر را بر روی 440 هرتز تنظیم کنید.
۲-بعضی از تیونر ها حق انتخاب علامت بمل یا دیز را به شما می دهند، شما روی علامت بمل تنظیم کنید. اگر تیونر شما چنین انتخابی نداشت لازم به تنظیم آن نیستید.
۳-برخی از تیونرها نت پایه ی آنها قابل تغییر است، شما بر روی نت دو (C) تنظیم کنید.(این علامت در مرکز تیونر واقع است)
توضیح اینکه اگر تیونر شما از نوعی است که دارای علامت کرن می باشد بهتر است از آن برای کوک ربع پرده ها استفاده نکنید چرا که این علامت به شما ربع پرده ی گامهای عربی را می دهد نه فاصله ی ربع پرده ی ایرانی. برای کوکِ ربع پرده ها با توجه به راهنمایی و فرمولی که در ادامه مطلب آمده احتیاجی ندارید که حتماً از تیونری استفاده کنید که دارای ربع پرده یعنی علامت کرن باشد بلکه با تیونر های معمولی که فقط دارای این دو علامت (دیز و بمل) هستند نیز قادر به کوک خواهید بود.
✓ کوک دستگاه شور:
سیمهای زرد: از خرک اول تا نهم:
می کرن – فا بکار – سل بکار – لا کرن – سی بمل – دو بکار – ر کرن – می بمل – فا بکار.
سیمهای سفید: از خرک اول تا نهم:
می کرن – فا بکار – سل بکار – لا کرن – سی بمل – دو بکار – ر بکار – می بمل – فا بکار.
سیمهای سفید پشت خرک: از خرک اول تا نهم:
می کرن – فا بکار – سل بکار – لا بمل – سی بمل – دو بکار – ر بکار – می بمل – فا بکار.
این توضیحات مقدماتی هستند که شما جهت کوک به آنها نیازمندید و به نظر من لازم نیست این موارد را حفظ کنید بلکه می توانید در صورت نیاز به آنها مراجعه کنید.
✓ شروع کوک سنتور
1-سنتور را به حالت مایل بچرخانید بطوریکه گوشیهای سنتور درست مقابل دست راست شما قرار گیرند تا به آنها کاملاً مسلط باشید.
۲-تیونر را روی میز قرار دهید بطوریکه صفحه ی آن مقابل دید شما باشد.
۳-کلید کوک سنتور را در دست راست بگیرید.
۴- دم مضراب را مطابق شکل، در دست چپ نگه دارید.
> مثال ۱ : فرض کنید می خواهیم نت سل سیمهای سفید را کوک کنیم.
۱- سیم اول نت سل (خرک سوم) را دنبال کنید تا گوشی مورد نظر را پیدا کنید (همیشه پایین ترین گوشی مربوط به سیم اول می باشد و بقیه به ترتیب)
۲- با استفاده از کلید کوک، سیم مربوطه را کمی شُل کنید (به طرف خودتان بچرخانید، کمتر از ¼ دور). این کار به این خاطر است که اگر سیم مورد نظر به عللی بالا رفته باشد شما آنرا دوباره پایین بیاورید و مطمئن شوید که برای کوک باید سیم را آهسته آهسته و به نرمی سفت کنید تا به نت اصلی برسید. این کار احتمال پاره شدن سیم را نیز کم میکند.
۳- حال با استفاده از دم مضراب (که در دست چپ قرار دارد) سیم اول (از بالا) نت سل را به صدا در آورید و به صفحه ی تیونر نگاه کنید. حرف لاتین نت سل G می باشد اگر تیونر سل را نشان داد به مرحله ی چهارم بروید در غیر این صورت گوشی را کمی سفت کرده (کمتر از ۸/۱ دور) و دوباره سیم را به صدا درآورید و به تیونر نگاه کنید. این عمل را آنقدر ادامه دهید تا به حرف G برسید.
۴- در این مرحله عقربه تیونر را به سمت مرکز هدایت کنید تا عقربه روی عدد صفر قرار گیرد و چراغ سبز روشن گردد. اگر عقربه پایین یا چپ بود (روی اعداد منفی) گوشی را کمی سفت کنید و اگر عقربه بالا یا راست بود (روی اعداد مثبت) گوشی را کمی شل کنید تا حرف G با چراغ سبز حاصل گردد
توصیه اینکه خیلی تلاش نکنید عقربه دقیقاً روی عدد صفر قرار بگیرد چون به دو دلیل این کار مشکلی است (مگر بصورت تصادفی این اتفاق بیافتد). دلیل اول: این نوع دستگاه های تیونر خیلی دقیق نیستند (البته برای حل مشکل کوک شما ایده آل می باشند). دلیل دوم: صدایی که شما از سنتور ایجاد می کنید با اندکی صدای محیط (صدای مزاحم، Noise) به میکروفن تیونر می رسد. بنابراین اگر عقربه در حدود عدد ۵- تا ۵+ قرار گیرد مطلوب است. در واقع پیشنهاد می کنم شما به چراغ توجه کنید، اگر سبز شد کار تمام است و می توانید به سراغ سیم بعدی بروید.
حال سیم اول از سیمهای نت سل کوک شده. مابقی سیمهای نت سل را نیز به همین ترتیب عمل نمائید.
> مثال 2 : فرض کنید میخواهیم نت سی سیمهای سفید را کوک کنیم. حرف لاتین نت سی B است. اگر به کوک دستگاه شور دقت کنید خواهید دید که نت سی باید بمل باشد. یعنی شما باید به دنبال حرف B با علامت بمل بگردید. بدانید که نت سی بمل کمی پایین تر از نت سی بکار (B بدون علامت) می باشد. پس شما بعد از اینکه مثل سابق اول گوشی را کمی شل کردید وقتی به آهستگی گوشی را سفت می کنید و هر بار سیم را به صدا در می آورید ابتدا به نت سی با علامت بمل می رسید تا به نت سی بکار. بعد از آن به دنبال چراغ سبز باشید.
> مثال 3 : فرض کنید میخواهیم نت لا سیمهای سفید را کوک کنیم. این نت کرن است، برای بدست آوردن آن شما اول به دنبال نت لا (A) با علا مت بمل باشید هنگامی که نت لا بمل را کوک کردید (جراغ سبز) برای گرفتن لا کرن لازم است عقربه را حدوداً روی عدد +40 قرار دهید. پس در نتیجه دانستیم لا کرن کمی بالاتر (بیشتر) از لا بمل است. در حقیقت نتهای دارای علامت کرن همگی جایی کوک می شوند که اولاً علامت بمل برای آن نت بر روی صفحه ی تیونر نمایان است و ثانیاً وقتی عقربه حدودا روی عدد +40 قرار دارد نتیجتاً چراغ قرمز را مشاهده خواهید نمود.
علت اینکه چرا کرن بین این اعداد واقع است یکی تجربه شخصی خودم در کار با تیونر است دوم اینکه اصولاً نتهای کرن دار در موسیقی ما جای صد در صد دقیقی ندارند و شما نهایتاً در آینده باید با اتکا به گوش خود کوک کنید اما فعلاً بین آن اعداد را اگر کوک کنید کرن تقریبی (گاهی نیز دقیق) را بدست خواهید آورد.
✓ چند نکته پیرامون کوک سنتور
۱- پیشنهاد میکنم ابتدا سیمهای سفید را کوک کنید سپس به سراغ سیمهای زرد بروید. به این خاطر که سیمهای سفید از مقاومت بالاتری برخوردار هستند و احتمال پاره شدن آنها نسبت به سیمهای زرد کمتر است تا زمانی که دست شما آشنایی مختصری با انجام عملیات کوک پیدا کند.
۲- تا وقتی گوش شما مهارت لازم را برای کوک (بدون تیونر) پیدا نکرده از کوک سیمهای پشت خرک حتا به کمک تیونر پرهیز کنید چرا که کوک سیمهای پشت خرک به مهارت لازم و تجربه ی کافی نیاز دارد. اجالتاً هنگامی که شما سیمهای سفید را کوک می کنید سیمهای پشت خرک نیز تا حدی کوک می شوند.
۳- خود را با انجام کوک در مدت طولانی خسته نکنید. این کار صبر و حوصله زیادی (مخصوصاً در اوایل کار) می طلبد. توصیه می کنم هر ۱۵ یا ۲۰ دقیقه که کوک کردید به خودتان و دستگاه استراحت دهید.
۴- اگر اولین کوک شما حتا چند روز به طول بی انجامد اشکالی ندارد بلکه مهم دقت و حوصله ای است که به خرج می دهید. بعد از اینکه سنتور را یکبار به طور کامل کوک کردید (به جز سیمهای پشت خرک که شرح آن گذشت) مطلوب است دوباره تک تک سیمها را چک کنید و ببینید آیا سر جای کوک اصلی خود قرار دارند یا خیر، اگر نه، دوباره آنها را اصلاح کنید.
۵- توجه کنید اگر تا دو یا سه بار سیمی را چک کردید و دیدید از کوک خارج شده است طبیعی است چون شما همه ی سیمها را حداقل یکبار شل کردید بنابراین تا این سیمها دوباره جا بیافتند ممکن است یک یا دو هفته طول بکشد.
۶- هنگام کوک ترجیحاً دست چپ خود را روی سنتور نگذارید زیرا گرمای مستقیم دست شما باعث می شود کوک سیمها کمی خالی شوند.
۷- توجه داشته باشید در زاویه ی سمت چپ سنتور شما کسی نشسته باشد چون اغلب سیمها هنگام پاره شدن به طرف چپ پرتاب می شوند و چون فشار زیادی دارند ممکن است باعث صدمه شوند.
۸- هنگام کوک کردن سر خود را به هر دلیلی نزدیک سنتور نبرید چون سیم ممکن است زمانی که پاره می شود به چشم شما اصابت کند.
۹- برای شروع کوک یکی از نکات شل کردن گوشیها بود. از آنجائیکه برای بعضی اشکالاتی در این مرحله بوجود آمده است دوباره یادآور می شوم گوشی را به مقدار خیلی خیلی کم شل کنید شاید در حدود کمتر از ۱۰/۱ دور. وقتی گوشی را زیاد شل کنید احتمال پاره شدن آن هنگام سفت کردن بیشتر می شود.
۱۰- در نهایت بعد از انجام کوک و چک کردن دوباره ی آن مضراب را به حالت درست (به طوریکه می خواهید آهنگ اجرا کنید) در دست بگیرید و نتها را تک تک بصدا در آورید و ببینید که آیا درست کوک کرده اید یا خیر. (هر چهار سیم یک نت باید هم صدا باشند)
✓ اشکالاتی که ممکن است برای تیونر پیش بیاید:
1- گاهی اوقات وقتی سیمی را به صدا در می آورید تیونر چند نت را به شما نشان می دهد ولی معمولاً یکی از آن نتها بیشتر روی صفحه نمایش میماند (آخرین نت). چند بار (با فاصله) سیم را به صدا درآورید و ببینید کدام حرف (نت) بیشتر نشان داده می شود. طبیعی است که آن نت را باید مورد نظر قرار دهید.
۲- گاهی این دستگاه ها بیش از حد معمول و معقول بهم می ریزند (مانند موبایلها). می توانید با روشن و خاموش کردن آنها دوباره شروع به کار کنید.
۳- همراه بعضی از تیونرها یک میکروفن گیره ای نیز می باشد. به طور کلی برای کوک کردن احتیاجی به آن ندارید اما اگر در محیط شلوغ و پر سر صدا مجبور به کوک هستید باید از آن میکروفن استفاده کنید تا تیونر صدای محیط را نگیرد و نت صحیح را به شما نشان دهد. این میکروفن را می توانید به سوراخی که کلاف بلند سنتور دارد نصب نمائید. (به شکلی که گیره داخل سوراخ و خود میکروفن روی صفحه ی سنتور قرار گیرند)
۴- از آنجائیکه این دستگاه با باطری کار می کند به این نکته دقت کنید که: نصف سنتور را با باطری ضعیف و نصف دیگر آنرا با باطری نو کوک نکنید، چرا که فرکانسهایی که دستگاه با باطری نو به شما می دهد کمی با فرکانسهای باطری ضعیف متفاوت است، یا کل سنتور را با همان باطری ضعیف کوک کنید یا اگر باطری خیلی ضعیف است قبل از شروع کوک، از باطری نو استفاده نمائید.
با این گفته این مقاله را به پایان می بریم. فراموش نکنید، توصیه های معلم در ریز مطالب و جزئیات خاص می تواند بسیار راهگشا باشد.