درباره تکنیک ریز در سنتور
✓ درباره تکنیک ریز در سنتور
در این مقاله به نحوه های گرفتن مضراب چگونگی ضربه زدن و کیفیت تمرین تکنیک ریز می پردازم.
ریز اجرای سریع و متوالی مضرابهای راست و چپ است بصورتی که صدای کشش دار و ممتدی را ایجاد کند. تکنیک ریز یکی از اولین و پایه ای ترین تکنیک هایی است که هنرجویان ابتدا به آن می رسند و برای تزئین و زیباتر شدن یک قطعه یاد خواهند گرفت که از آن استفاده کنند. اگر ما به این درک برسیم که نحوه و چگونگی کیفیت تمرین تکنیکها بسیار مهمتر از میزان و مدت تمرین است و توجه خود را معطوف به کیفیت تمرین کنیم چه بسا که به جای ساعتها تمرین یکنواخت و کم اثر با صرف زمان اندکی به نتیجه مطلوب تری هم برسیم.
اکول نوازندگی یا همان استایل نواختن ساز همیشه و همه جا جزو اصولی ترین و پایه ای ترین مباحث برای هر هنرجوی نوازندگی می باشد. در سنتوری که ما امروزه مینوازیم مضراب آن داری حلقه است که با مضرابهای زمان گذشته که کاملا صاف بودند فرق دارد.
اگر مضراب را درست گرفته باشیم مرحله اول را پشت سرگذاشتیم. منظور از درست گرفتن مضراب مهار آن با هر پنج انگشت است به صورتی که مضراب کاملا تحت کنترل نوازنده باشد و در دست نوازنده و بین انگشتان آن بازی نکند به اصطلاح لق نزند.
- با انگشت
- با مچ
- با ترکیبی از مچ و انگشت
نحوه مضراب زدن با انگشت
بدین ترتیب است که مضرابها را نه چندان سفت بلکه کمی هم شل بین انگشتان مهار می کنیم و با حرکت کوچکی از بازو و ساعد به ها راحتی سیم به صدا در میآیند و در نگاه اول اینگونه نواختن بسیار راحت و بدون هیچ زحمت و تلاشی قابل انجام است. علت هم دو چیز است یکی جاذبه و دیگری انعطاف پذیری که خود سیم هر دو عامل باعث راحت تر نواختن سنتور به این شیوه میشود.
جاذبه کمک به پائین رفتن مضراب می کند و انعطاف پذیری سیم با وزن مضراب کمک به دوباره بالا آمدن مضراب می کند.
نقاط قوت
- راحتی بسیار و بدون انقباض بودن دست ها هنگام اجرا
نقاط ضعف
- عدم کنترل مضراب در سرعتهای بالا
- عدم دقت مضراب در برخورد به سیم مورد نظر
- احیانا پریدن و جدا شدن مضراب از دست نوازنده
- ناتوانی در اجرای تکنیک های مشکل و قطعات با سرعت بالا
- عدم مهار مضراب برای ایجاد نوانس در قطعات تکنیکی
نحوه مضراب زدن با مچ
بدین ترتیب که حلقه و دم مضراب را به کمک انگشت محکم گرفته و مضراب را کاملا پنج مهار می کنیم در این شیوه مضرابها بين انگشتان لق نمیزنند و جای هیچگونه بازی مچ ساعد ندارند و نوازنده باید به کمک بازوی خود مضراب را پائین ببرد و بالا بیاورد در اینجا نه جاذبه و نه انعطاف پذیری سیم هیچکدام کمک نوازنده نیستند و نوازنده برای اجرای هر نت مجبور به استفاده از مچ و ساعد است.
البته درصد استفاده از مچ بیشتر از ساعد و استفاده ساعد بیشتر از بازو است.
نقاط ضعف
- گرم کردن قبل از اجرا به مدت زمان لازم ( که البته این مورد میتواند جزو نکات مثبت هم باشد )
- انقباض در کف دستها انگشتان و کمی مچ که میتواند باعث بروز درد در این نواحی بشود میزان انقباض دست بستگی به خشکی و نرمی دست هنرجو و همچنین مدت زمان تعلیم او دارد.
نقاط قوت
- کنترل بسیار بالای مضراب
- مهار خوب مضراب در اجرای قطعات دقت در ضربات درست و دقیق
- استیل نواختن ریز همان استیل اجرای تک نت است منتها با سرعت بالا
گرفتن سه انگشتی مضراب میتواند در کمتر استفاده کردن از انگشتان بسیار مؤثر باشد البته به شرط توجه هنرجو در هر صورت شما به هر شیوه که مضراب را گرفته باشید که بین انگشتان شما رها نباشد و بازی نکند درست است.
شاید شنیده باشید که برای نرم نوازی و ایجاد حس بهتر اجرا با انگشتان نقش مؤثری ایفا کند که ( البته این حرف درست است ) البته نه اینکه مچ توانایی این کار را نداشته باشد. اما توجه به این موضوع مهم است که بدانیم اجرا کردن با انگشتان نیاز به تمرین ویژه ای ندارد و هر هنرجوی مبتدی بدون اینکه هیچ تعلیمی دیده باشد به راحتی با انگشتانش اجرا می کند.
پس موضوع مهمی که هست و نیاز به تمرین با برنامه ،دارد تقویت مچ ها است که یک هنرجو را بعد از مدتی معین برای اجرای قطعات تند و تکنیکی آماده کند.
استفاده از مچ و ساعد
اگر مضراب در دست نوازنده کاملا مهار باشد و هیچ لق نزند به تدریج مچ های او شروع به حرکت و نرم شدن می کنند به طوریکه نوازنده قابلیت آن را پیدا میکند که فقط با مچ و بدون دخالت انگشت با سرعت بالا ریز اجرا کند طبیعی است که بدون حرکت دادن ساعد اجرای نوازندگی و مانور بسیار سخت خواهد بود نوازندگی بدون اینکه تمرکزی روی حرکت ساعد خود داشته باشد ساعد باز و كتف بنا به نیاز به اندازه لازم حرکت می کنند.
چهار عاملی که در بالا بردن توانایی اجرای ریز بسیار مؤثر هستند و بهتر است در تمرینها رعایت شوند :
سفت گرفتن مضراب
بهتر است مضراب با پنج انگشت کامل گرفته و مهار شود به طوریکه به هیچ عنوان لق نزند.
اگر مضرابها هنگام اجرای تمرین میان انگشتان شما لق بخورد شما بجای تقویت مچ مشغول تقویت انگشتان خود هستید.
سفت گرفتن مضراب ممکن است دردهایی را در کف دست یا مچ دست شما ایجاد کند که کاملا طبیعی و منطقی است. بهتر است برای اجتناب از نهادینه کردن دردی مضمن دقایقی که تمرین میکنیم حداقل باشد مثلا 5، 10 یا 15 دقيقه بعد از مدتی ماهیچه های ضعیف و ناتوان دست به تدریج قوی خواهند شد و بعد از گذشت چند سال مچها به اندازه ای قوی میشوند که ساعتها با همان کیفیت می توانید بنوازید.
ارتفاع پائین
هنگام اجرای تمرین تا حد ممکن از بالا آوردن مضراب پرهیز کنید. وقتی ارتفاع مضرابها خیلی بالا باشند مسیری که مضراب شما در یک رفت و برگشت باید طی کند تا به سیم اصابت کند بیشتر می شود و احتمال خطا در برخورد سیم بیشتر می شود ضمن اینکه بالا آوردن مضراب هنگام اجرا کمکی به قدرت نوازندگی شما نمی کند.
آنچه باعث اجرای مضراب با قدرت بالا می شود یک حرکت درست از مچ است به کمک ساعد. در اجرای هیچ تکنیکی لازم به ارتفاع بالای مضراب نیست ( بخصوص در سرعتهای بالا ) آنچه که اجرای تکنیک کمک به کیفیت آن می کند کنترل و مهار مضراب در دستهای شماست.
سرعت پائین
برای بدست آوردن مهارت و دقت و تمیزی در اجرا، حفظ تمرین با سرعت پائین بسیار اهمیت دارد هنگامی که سرعت تمرین بالاست ذهن توانایی مدیریت و اجرای درست تمام نکات را ندارد و کم کم تمرین به خطا به طور کل در تمرین نوازنده برای رسیدن به سرعت بالا بهترین شیوه اجرا با سرعت پائین یا خیلی پائین است و بهتر است روندی تعیین میرود. و برنامه ریزی شود که به تدریج و خیلی آهسته آهسته سرعت تمرین افزایش پیدا کند.
در حقیقت سرعت باید به طور طبیعی در طول زمان افزایش پیدا کند نه اینکه هنرجو بصورت تصنعی سعی در بالا بردن سرعت زود هنگام بکند. سرعت باید موازی با کیفیت حرکت و پیشرفت کند در غیر این صورت سرعت به تنهایی نمی تواند جزو توانایی های یک نوازنده محسوب شود.
صدای خیلی کم
برای کنترل هر چه بیشتر دست ها و مچ ها بهتر است تمامی تمرینها با صدای بسیار کم اجرا کار شوند تا میزان حداقلی تماس با سیم هم شود که این نوع تمرین توانایی یک هنرجو را در کنترل مضراب زدن بسیار بالا میبرد اغلب محکم نواختن تکنیک قابل دسترس تری است تا آرام نوازی آنچه که نیاز به تمرین دارد.
در واقع تمرین با صدای بسیار بسیار پائین است تا یک هنرجو بتواند کمترین صدای ممکن از سنتور را در بیاورد چرا که در بحث رعایت نوانس در اجرای ،قطعات به این مهارت بسیار نیاز است.